اقتصاد و مسکن، سد راه فرزندآوری ایرانیان؛ نتایج پیمایش ملی جدید منتشر شد

نتایج پیمایش ملی «تمایلات و رفتار فرزندآوری ایرانیان» نشان می‌دهد که با وجود تمایل قوی بخش قابل توجهی از جامعه به داشتن فرزند و تشکیل خانواده‌های پرجمعیت، نگرانی‌های اقتصادی و معیشتی، مهم‌ترین مانع در مسیر تحقق این خواسته است.

به گزارش اول فارسی ، نتایج پیمایش ملی «تمایلات و رفتار فرزندآوری ایرانیان» نشان داد که مسائل اقتصادی و نگرانی زوجین از تامین آتیه فرزندان، مهم‌ترین موانع برای اقدام به فرزندآوری یا داشتن تعداد فرزندان بیشتر است. این پیمایش، زمستان پارسال با بودجه وزارت بهداشت و توسط پژوهشکده فرهنگ جهاد دانشگاهی و با طرح پرسش درباره تمایل فعلی یا آتی جامعه ایرانی به فرزندآوری، دلایل تمایل یا عدم تمایل به فرزندآوری، الگوی تعداد فرزندان و ارزیابی مردم از سیاست‌های تشویقی فرزندآوری انجام شد.

جمعیت نمونه این پیمایش، ۲۵۰۰ زن متاهل در گروه سنی ۱۵ تا ۴۹ سال و مرد متاهل دارای همسر در گروه سنی ۱۵ تا ۴۹ سال از شهرها و روستاهای سراسر کشور بودند. ۴۸.۵ درصد از پاسخ‌دهندگان، زن و ۵۱.۵ درصد مرد، میانگین سنی پاسخگویان ۳۶.۵ سال، میانگین سن هنگام ازدواج ۲۲.۶ سال و میانگین سن اولین فرزندآوری ۲۵.۴ سال بود. ۸۴.۹ درصد پاسخگویان با میانگین ۱.۷ فرزند، ۲۲.۳ درصد دارای تجربه سقط جنین بودند و ۶۰.۲ درصد پاسخگویان از روش‌های پیشگیری از بارداری استفاده می‌کردند. ۵۴.۸ درصد پاسخگویان، شاغل و ۳۸.۷ درصد خانه‌دار، ۴۲.۲ درصد ساکن مراکز استان‌ها، ۳۵.۸ درصد ساکن سایر شهرها و ۲۲ درصد ساکن روستاها بودند. ۲۹.۴ درصد از پاسخگویان، وضع مالی خود را بد، ۵۴ درصد متوسط و ۱۶.۴ درصد خوب ارزیابی کردند.

کاهش تمایل به فرزندآوری با وجود علاقه به خانواده پرجمعیت

۱.۴ درصد از پاسخ‌دهندگان، زندگی بدون فرزند را مطلوب می‌دانستند، ۶.۵ درصد با یک فرزند و ۳۳.۵ درصد با دو فرزند موافق بودند اما بیش از ۵۸ درصد پاسخگویان، با فرزند سوم و چهارم و حتی بیش از ۵ فرزند موافق بودند. با این حال، ۲۲.۳ درصد از پاسخگویان، در حال حاضر تمایل به فرزندآوری داشتند در حالی که در پیمایش مشابه در سال ۱۳۹۵ این عدد، ۳۱.۸ درصد بود. ۷۷.۷ درصد از پاسخگویان در پیمایش پارسال اعلام کردند که در حال حاضر تمایل به فرزندآوری ندارند و ۵۲.۱ درصد هم بابت فرزندآوری در زمان آتی بی‌رغبت بودند.

از پاسخ‌دهندگان مایل به فرزندآوری، میل به والد شدن (۹۵.۳ درصد)، علاقه به بچه (۹۴.۷ درصد)، تمایل به خانواده پرجمعیت (۸۶.۱ درصد) و تاثیر فرزندآوری در تحکیم پیوند زناشویی (۸۵.۸ درصد) به عنوان مهم‌ترین دلایل فرزندآوری برشمردند اما توصیه‌های دینی به فرزندآوری (۷۸.۲ درصد) و تعداد ناکافی فرزندان (۷۴.۸ درصد) در اولویت‌های بعدی قرار داشت.

اقتصاد و مسکن، موانع اصلی

در این پیمایش، از گروهی هم که تمایل به فرزندآوری نداشتند، سوالات مرتبط با این بی‌رغبتی پرسیده شد. ۴ سوال اول این فهرست، ارتباط مستقیم با مسائل اقتصادی و وضع معیشتی خانواده داشت که ۸۷.۴ درصد از این گروه به دلیل نگرانی از تامین آینده فرزندان جدید، ۸۰.۹ درصد به دلیل افزایش مشکلات اقتصادی، ۷۸.۹ درصد به دلیل درآمد ناکافی و ۷۳.۴ درصد به دلیل فقدان مسکن و فضای مناسب، یا قید فرزندآوری را زده بودند یا نمی‌خواستند فرزند جدید داشته باشند.

در این فهرست، غیر از حدود ۱۴ درصد پاسخگویان که بی‌رغبتی به بچه و بی‌رغبتی به مادر بودن را به عنوان عدم تمایل به فرزندآوری ذکر کرده بودند، فراوانی باقی پاسخ‌ها نسبت به نتایج سوال مشابه در پیمایش سال ۱۳۹۵ افزایش معنا‌داری داشت. بخش دیگری از پیمایش، سوال درباره تاثیر سیاست‌های تشویقی بر تمایل به فرزندآوری بود که ۷۳.۹ درصد پاسخگویان، تاثیر این سیاست‌ها را کم و ۱۸ درصد، زیاد اعلام کرده بودند.

اهداف برنامه‌های توسعه برای جمعیت

در بخش دیگری از نشست تخصصی بررسی نتایج این پیمایش که دیروز در وزارت بهداشت برگزار شد، علی حاتمی؛ عضو هیات علمی پژوهشکده فرهنگ جهاد دانشگاهی با تحلیل پاسخ‌های این پیمایش ملی، به جایگاه جمعیت در برنامه‌های ۵ ساله توسعه اقتصادی اشاره داشت و گفت که در برنامه هفتم توسعه که قرار است در فاصله سال ۱۴۰۳ تا ۱۴۰۷ اجرا شود، با توجه به نرخ ۱.۶ باروری به ازای هر زن در حال حاضر، مقرر شده که الگوی صحیح همسرگزینی ترویج شده، میانگین سن ازدواج کاهش یابد، میزان باروری کل به ۲.۵ فرزند برای هر زن برسد، سقط غیرقانونی جنین ۳۰ درصد کاهش یابد و همچنین افزایش ازدواج و کاهش طلاق هم محقق شود تا در نهایت، رشد جمعیت از روند کاهشی به حالت صعودی بازگردد.

افزایش تمایل به فرزندآوری در روستاها و مناطق با وضعیت مالی بهتر

این کارشناس در بخش دیگری از تحلیل خود، نگاهی به ارتباط محل سکونت و وضع معیشتی پاسخگویان مایل به فرزندآوری داشت و مبتنی بر پاسخ‌ها نشان داد که تمایل به فرزندآوری، چه در زمان حال و چه در آینده، در ساکنان روستاها (۵۹.۵ درصد) بیش از ساکنان شهرها (۵۳.۵ درصد) و مراکز استان‌هاست (۵۱.۸ درصد) و همچنین تمایل حال یا آینده فرزندآوری در افراد با وضعیت مالی خوب (۵۷.۵ درصد) بیش از افراد با وضعیت مالی متوسط (۵۴.۱ درصد) و وضعیت مالی ضعیف (۵۲.۴ درصد) است.

حاتمی در بخش دیگری از تحلیل خود، تایید کرد که موانع فرزندآوری، عاملی موثر در کاهش تعداد فرزندان خانواده‌ها بوده چنانکه میانگین تعداد فرزندان دلخواه برای تمام پاسخگویان ۳-۲ فرزند بوده اما میانگین تعداد فرزندان زنده به دنیا آمده ۱.۸ فرزند است که اختلاف ۱.۴ فرزند، شکافی حاکی از وجود موانع در مسیر تحقق تمایل افراد به داشتن تعداد فرزندان مطلوب می‌شود.

این کارشناس همچنین افزود که با توجه به اولویت مسائل اقتصادی و مسکن به عنوان موانع پایه‌ای و شرط لازم در اقدام برای فرزندآوری، احساس ناامنی بابت وضعیت اقتصادی و مسکن، مانعی در تصمیم به فرزندآوری است و این موانع در مقایسه با سایر مولفه‌ها همچون ادامه تحصیل یا تازگی ازدواج باید در اولویت سیاستگذاری دولت‌ها باشد.

کاهش سریع نرخ تولدها در ایران

حاتمی در ادامه تأکید داشت که انگیزه درونی (عاطفی) قوی‌ترین عامل در فرزندآوری است در حالی که مشوق‌های بیرونی تاثیری در تغییر تصمیم زوجین نخواهد داشت. او گفت که طبق آمارهای رسمی در بازه ۱۳ ساله در فاصله سال‌های ۱۳۹۰ تا پایان ۱۴۰۳، تعداد موالید زنده در کل کشور، از یک میلیون و ۳۸۲ هزار و ۸ تولد (۱۳۹۰) به ۹۷۹ هزار و ۹۲۸ تولد زنده (۱۴۰۳) رسیده و روند تولدهای ایران، با سرعتی بیش از پیش‌بینی‌ها رو به کاهش است.

او افزود که مجموع موالید سال ۱۴۰۳ حدود ۱۴ درصد کمتر از پیش‌بینی «چشم‌انداز جمعیت جهان ۲۰۲۴» است، به‌طوری‌که این پیش‌بینی جهانی تخمین می‌زد که تعداد تولدهای ایران تا سال ۲۰۵۰ میلادی به کمتر از یک میلیون نفر نرسد و حالا ۲۵ سال پیش از تحقق این تخمین، تعداد تولدهای ایران به کمتر از یک میلیون نفر رسیده است.

سیاست‌های جمعیتی باید با واقعیت‌های جامعه هماهنگ باشند

رسول صادقی؛ رییس موسسه تحقیقات جمعیت کشور و عضو هیات علمی دانشگاه تهران، در صحبت‌های خود با نگاهی به نتایج این پیمایش ملی گفت: «جمعیت یک موضوع ملی است و جناحی و سیاسی نیست. افزایش جمعیت باید در کنار سیاست‌های مهاجرت و خروج جمعیت جوان از کشور بررسی شود علاوه بر اینکه هر ساله، آمار بالایی از تصادفات منجر به مرگ داریم که قربانی این تصادفات، جمعیت جوان و نیروی مولد و پتانسیل افزایش جمعیت است.»

او ادامه داد: «نگرانی نسبت به وضعیت آینده کشور، در بخش مهاجرت خود را نشان می‌دهد و بنابراین سیاستگذاران باید برای کاهش نگرانی و ناامنی نسبت به وضعیت جامعه اقدام کنند چون با افزایش امید اجتماعی، مهاجرت کم می‌شود و به دنبال آن، نرخ باروری افزایش خواهدیافت. سیاست‌های حمایتی هم باید ثبات داشته باشد چون بی‌ثباتی سیاست‌ها اعتماد عمومی را کاهش می‌دهد. حفظ کیان خانواده باید روح حاکم بر سیاست‌ها باشد در حالی که اکنون این طور نیست.

قانون جوانی جمعیت و دستاوردهای آن

امیرحسین بانکی‌پور، نماینده اصفهان و از نویسندگان قانون جوانی جمعیت در مجلس، با اشاره به پیام‌های مثبت این پیمایش گفت: «۵۸.۴درصد پاسخگویان تمایل به ۳ تا ۵ فرزند دارند و گرایش به تک‌فرزندی رو به کاهش رفته است، بنابراین در طول سه سال اجرای قانون جوانی جمعیت، گفتمان جمعیت را جا انداخته‌ایم.» او افزود: «سیاست‌های تشویقی به عنوان یکی از ۵ عامل اصلی تمایل به فرزندآوری هم تاثیر مثبت داشته چنان‌که تا امروز و ظرف این ۳ سال ۸۴درصد متقاضیان وام ازدواج و فرزند‌آوری، وام‌شان را گرفته‌اند اگرچه که هنوز بیش از ۵۰۰ هزار نفر از متقاضیان در صف دریافت وام هستند ولی ۲.۵ میلیون نفر هم وام‌شان را دریافت کرده‌اند.»

بانکی‌پور در تشریح دلیل کاهش نرخ فرزندآوری در فاصله سال‌های ۱۳۹۴ تا ۱۴۰۳ نیز گفت: «آمارها به ما نشان می‌دهد که تا سال ۱۳۹۴ رشد موالید داشتیم ولی از این سال، آمار ولادت کاهش داشته درحالی که در این مدت، سیاست‌ها تغییر نکرده و این کاهش، ربطی به قانونگذاری و سیاستگذاری ندارد. دلیل اصلی کاهش، کاهش تعداد زنان در گروه سنی ۲۰ تا ۴۰ سال است، چنان‌که در فاصله سال‌های ۱۴۰۲ تا ۱۴۰۳ تعداد زنان ۲۰ تا ۴۰ ساله کشور ۳۰۷ هزار نفر کاسته شده است.»منبع:اعتماد

عضو کانال تلگرام اول فارسی شوید
عضو کانال واتساپ اول فارسی شوید