رژیم مدیترانه‌ای، سپری قدرتمند برای مغز در برابر زوال عقل به‌ویژه در افراد با ریسک ژنتیکی بالا
بر اساس یافته‌های جدید، رژیم غذایی مدیترانه‌ای نه تنها خطر زوال عقل را کاهش می‌دهد، بلکه این مزیت به طور چشمگیری در افرادی که بیشترین ریسک ژنتیکی برای ابتلا به بیماری آلزایمر را دارند، یعنی حاملان ژن APOE4، نمایان‌تر است. این پژوهش نشان می‌دهد که تغذیه صحیح می‌تواند نقشی کلیدی در محافظت از عملکرد مغز، حتی در برابر قوی‌ترین عوامل ژنتیکی خطر، ایفا کند.
به گزارش اول فارسی ، دانشمندان دریافته‌اند که رژیم غذایی مدیترانه‌ای، که پیش‌تر به‌عنوان روشی برای کاهش خطر زوال عقل شناخته شده بود، بیشترین حفاظت از مغز را برای افرادی فراهم می‌کند که بیش از همه در معرض خطر هستند؛ یعنی افرادی با ریسک ژنتیکی بالا برای ابتلا به بیماری آلزایمر.
بیشترین فواید در گروه‌های پرخطر
بیماری آلزایمر دارای مؤلفه ژنتیکی قدرتمندی است و برآورد می‌شود که وراثت‌پذیری آن تا ۸۰ درصد باشد. یکی از ژن‌ها به نام آپولیپوپروتئین ای (APOE) قوی‌ترین عامل خطر محسوب می‌شود.
مطالعه‌ای که به‌تازگی در نشریهNature Medicine منتشر شده، ۴٬۲۱۵ زن و ۱٬۴۹۰ مرد را تا سه دهه تحت پیگیری قرار داد و نشان داد افرادی که دو نسخه از واریانت ژنی APOE4 را دارند—که خطر ابتلا به آلزایمر را تا ۱۲ برابر افزایش می‌دهد—با پیروی از الگوهای غذایی مدیترانه‌ای بیشترین کاهش در خطر زوال عقل را تجربه کردند.
در طول دوره این پژوهش، افرادی که از رژیم‌های غذایی مدیترانه‌ای پیروی کردند، به‌طور کلی نرخ پایین‌تری از زوال عقل و افت ذهنی کندتری را نشان دادند. با این حال، اثر حفاظتی این رژیم در میان افرادی که دو نسخه از ژن APOE4 را داشتند، قوی‌تر بود.
پژوهشگران برای بررسی ارتباط رژیم غذایی و ژنتیک با خطر آلزایمر، پرسشنامه‌های غذایی شرکت‌کنندگان، نمونه‌های خونی و داده‌های ژنتیکی آنان را تحلیل کرده و سپس در طول زمان علائم زوال عقل را در آن‌ها پیگیری کردند.
چگونه رژیم مدیترانه‌ای از سلامت مغز پشتیبانی می‌کند
مکانیسم‌های پیونددهنده رژیم غذایی و بیان ژن در بیماری آلزایمر هنوز به‌طور کامل شناخته نشده‌اند؛ اما پژوهشگران گمان می‌کنند عوامل اپی‌ژنتیک—تغییراتی در فعالیت ژن‌ها که تحت تأثیر عواملی مانند رژیم غذایی رخ می‌دهد—می‌توانند نقش داشته باشند.
پژوهشگران بر این باورند که مصرف بیشتر رژیم مدیترانه‌ای با افزایش سطح چربی‌های سالم در بدن مرتبط است؛ عاملی که می‌تواند به سلامت مغز کمک کند. همچنین این رژیم سطح برخی ترکیبات طبیعی مانند پیپرین، بتائین و اسید پانتوتنیک را که به‌عنوان محافظ سلول‌های مغزی شناخته می‌شوند، افزایش می‌دهد.
علاوه بر این، رژیم مدیترانه‌ای ممکن است بر موادی مرتبط با تجزیه کافئین تأثیر بگذارد که دارای ویژگی‌های آنتی‌اکسیدانی و محافظت‌کننده از مغز هستند؛ به‌ویژه در افرادی که ژنAPOE4 را دارند.
یوکسی لیو، پژوهشگر بیمارستان بریگهام اند ومنز (وابسته به مرکز پزشکی مس جنرال بریگهام) در یک بیانیه مطبوعاتی گفت: «این یافته‌ها نشان می‌دهند که راهبردهای تغذیه‌ای، به‌ویژه رژیم مدیترانه‌ای، می‌توانند با تأثیرگذاری گسترده بر مسیرهای کلیدی متابولیک، خطر افت شناختی را کاهش داده و از بروز زوال عقل جلوگیری کنند… این توصیه به‌طور کلی برای همه کاربرد دارد، اما ممکن است برای افرادی که در معرض خطر ژنتیکی بالاتری هستند، حتی مهم‌تر باشد.»
غذاهایی که به مغز نیرو می‌بخشند
دکتر بریِنا کانر، پزشک خانواده دارای بورد تخصصی در حوزه پزشکی ضدپیری و بازساختی که در این پژوهش نقشی نداشت، به اپک تایمز گفت: رژیم مدیترانه‌ای بر غذاهایی تأکید دارد که از سلامت عصبی پشتیبانی می‌کنند؛ از جمله ماهی‌های چرب، سبزیجات برگ‌سبز، غلات کامل و انواع توت.
ماهی‌های چرب مزایای چشمگیری برای سلامت مغز دارند که عمدتاً ناشی از سطح بالای اسیدهای چرب امگا-۳ در آن‌هاست. این اسیدهای چرب مواد مغذی ضروری هستند که از فرآیندهای شناختی پشتیبانی می‌کنند، در برابر بیماری‌های تحلیل‌برنده عصبی محافظت به عمل می‌آورند و به حفظ سلامت کلی مغز کمک می‌کنند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که بین مصرف امگا-۳ و کندتر شدن روند پیری مغز و کاهش افت شناختی، ارتباط سببی وجود دارد. افرادی که بیشتر از غذاهای سرشار از امگا-۳ استفاده می‌کنند، معمولاً حجم بیشتری از ماده خاکستری مغز دارند؛ بخشی کلیدی که از حافظه، یادگیری و تصمیم‌گیری پشتیبانی می‌کند.
کانر گفت: «وقتی مردم به ماهی‌های چرب فکر می‌کنند، معمولاً سالمون به ذهنشان می‌رسد؛ اما گزینه‌های دیگر ماهی‌های چرب شامل خال‌مخالی، تُن باله‌آبی، ساردین، لَچک‌ماهی، شاه‌ماهی، ماهی سفید و کولی نیز هستند.»
او افزود: گردو نیز منبع خوب دیگری از اسیدهای چرب امگا-۳ است و پژوهش‌ها نشان داده‌اند افرادی که به‌طور منظم گردو مصرف می‌کنند، حافظه و عملکرد شناختی بهتری نسبت به کسانی دارند که گردو نمی‌خورند.
سبزیجات برگ‌سبز در رژیم مدیترانه‌ای نیز به حفظ عملکرد مغز کمک می‌کنند. کانر گفت: «سبزیجات برگ‌سبز مانند اسفناج، کلم‌برگ و/یا آروگولا سرشار از مواد مغذی تقویت‌کننده مغز و آنتی‌اکسیدان‌ها هستند و نقش مهمی در محافظت از مسیرهای عصبی ایفا می‌کنند.» پژوهشی که بر روی بزرگسالان ۵۸ تا ۹۹ ساله انجام شد، ارتباط قوی میان مصرف مکرر سبزیجات برگ‌سبز و بهبود سلامت شناختی را نشان داد؛ به‌طوری‌که کسانی که بیشترین میزان مصرف را داشتند، عملکرد مغزی مشابه با افرادی بیش از یک دهه جوان‌تر از خود داشتند.
کانر افزود: «برای بیشینه‌کردن فواید سبزیجات برگ‌سبز، هدف‌گذاری کنید که دست‌کم یک وعده در روز مصرف کنید. انتخاب‌های دیگر شامل کلم‌برگ سبز، بوک چوی و/یا برگ‌چغندر سوئیسی است که می‌تواند در برابر افت شناختی ناشی از افزایش سن محافظت کند.»
امیلی فایور، متخصص تغذیه در مرکز سلامت نورث‌وِل که در این پژوهش نقشی نداشت، یادآور شد که محتوای پایین غذای فرآوری‌شده در رژیم مدیترانه‌ای به «پیشگیری از التهاب مرتبط با اختلالات شناختی» کمک می‌کند.
چرا به پژوهش‌های بیشتری نیاز است
لیو اظهار داشت: «یکی از دلایلی که ما خواستیم رژیم مدیترانه‌ای را بررسی کنیم این بود که تنها الگوی غذایی است که در یک کارآزمایی تصادفی‌شده ارتباط سببی آن با فواید شناختی ثابت شده است.» تیم پژوهش تلاش داشت درک کند آیا پیشینه ژنتیکی بر این فواید تأثیر می‌گذارد یا خیر.
این تحقیق بر روی افراد تحصیل‌کرده با تبار اروپایی متمرکز بود و دانشمندان تأکید می‌کنند که لازم است جمعیت‌های متنوع‌تری مورد مطالعه قرار گیرند تا مشخص شود آیا این یافته‌ها به‌طور عمومی قابل‌تعمیم هستند یا نه.
در حال حاضر، آزمایش‌های ژنتیکی و سنجش متابولیت‌های خون به‌طور معمول در ارزیابی‌های بالینی خطر آلزایمر استفاده نمی‌شوند؛ هرچند با پیشرفت پژوهش‌ها این موضوع ممکن است تغییر کند.
لیو گفت: «در پژوهش‌های آینده امیدواریم بررسی کنیم که آیا هدف قرار دادن متابولیت‌های خاص از طریق رژیم غذایی یا مداخلات دیگر می‌تواند رویکردی شخصی‌تر برای کاهش خطر زوال عقل فراهم کند.»
در حال حاضر، مکانیسم‌های دقیق ارتباط‌دهنده رژیم غذایی و بیان ژن APOE در رابطه با بیماری آلزایمر به‌طور کامل شناخته نشده است. پژوهشگران در حال بررسی این موضوع هستند که آیا عوامل تغذیه‌ای بر فعالیت ژن‌ها اثر می‌گذارند و این موضوع چگونه ممکن است بر خطر بیماری تأثیر داشته باشد.
عوامل اپی‌ژنتیک به‌عنوان حوزه‌ای محتمل برای این اثرگذاری در نظر گرفته می‌شوند. اپی‌ژنتیک به تغییراتی در فعالیت ژن‌ها اشاره دارد که توالی اصلی DNA را تغییر نمی‌دهد، اما می‌تواند تحت تأثیر عوامل محیطی مانند رژیم غذایی شکل بگیرد. تغییراتی مانند متیلاسیون DNA (تغییرات شیمیایی که ژن‌ها را روشن یا خاموش می‌کند) و تغییرات هیستونی (تغییر در پروتئین‌هایی که فعالیت ژن را کنترل می‌کنند) ممکن است در این امر نقش داشته باشند و تعیین کنند که عوامل خطر ژنتیکی مانند APOE چگونه در بروز بیماری آلزایمر اثرگذار می‌شوند.
عضو کانال تلگرام اول فارسی شوید
عضو کانال واتساپ اول فارسی شوید
