زندگی‌نامه بنیامین “بی‌بی” نتانیاهو جنجالی‌ترین سیاستمدار اسرائیل

بنیامین “بی‌بی” نتانیاهو، نامی آشنا و پررنگ در صحنه سیاسی اسرائیل و جهان، بیش از هر نخست‌وزیر دیگری در تاریخ این کشور، بر مسند قدرت نشسته است. او که در ۲۱ اکتبر ۱۹۴۹ در تل‌آویو متولد شد، نه تنها شاهد تکوین کشورش بوده، بلکه خود نیز در شکل‌گیری مسیر آن نقشی محوری ایفا کرده است. نتانیاهو از ۱۹۹۶ تا ۱۹۹۹، ۲۰۰۹ تا ۲۰۲۱ و اخیراً از دسامبر ۲۰۲۲ به عنوان نخست‌وزیر خدمت کرده و میراثی پیچیده و بحث‌برانگیز از خود برجای گذاشته است. برای درک بهتر این شخصیت سیاسی برجسته، باید به ریشه‌ها، تجربیات و تصمیمات او عمیق‌تر نگریست.

ریشه‌ها و سال‌های اولیه: تأثیر خانواده و مهاجرت

ریشه‌های خانوادگی نتانیاهو داستانی از مهاجرت، آرمان‌گرایی و تعلق به یک جنبش فکری مهم را روایت می‌کند. پدرش، بن‌زیون نتانیاهو (با نام اصلی میلیکوفسکی)، مورخی برجسته و یهودی سکولار متولد لهستان بود. بن‌زیون از چهره‌های کلیدی صهیونیسم تجدیدنظرطلب به شمار می‌رفت، جنبشی که برخلاف جریان اصلی صهیونیسم کارگری، بر توسعه سرزمینی اسرائیل بزرگ‌تر و رویکردی سفت‌وسخت‌تر در برابر اعراب تأکید داشت. این دیدگاه‌های پدر، بی‌شک در شکل‌گیری جهان‌بینی سیاسی بنیامین جوان تأثیرگذار بوده است.

مادرش، سلا (تسیلاه) سگال، خود متولد اسرائیل بود. والدین او در سال ۱۹۱۱ از ایالات متحده به فلسطین مهاجرت کرده بودند، که نشان از نسل‌های پیشین پیشگامان صهیونیست در خانواده مادری او دارد. این ترکیب ریشه‌های اروپای شرقی (پدری) و تجربه مهاجرت به سرزمین اسرائیل (مادری) به نتانیاهو پیشینه‌ای غنی و چندوجهی بخشیده است. جالب است بدانید که آزمایش DNA برادرش، حتی به ارتباطاتی با جامعه یهودیان اسپانیا (سفاردی) نیز اشاره دارد که نشان‌دهنده گستردگی پیشینه خانوادگی آن‌هاست.

خانواده نتانیاهو شامل سه برادر بود. یوناتان “یونی” نتانیاهو، برادر بزرگ‌تر بنیامین، یک اسطوره ملی در اسرائیل به شمار می‌رود. او که فرماندهی واحد نخبه سایرت متکل را بر عهده داشت، در عملیات قهرمانانه انتبه در ژوئیه ۱۹۷۶ برای نجات گروگان‌ها در اوگاندا کشته شد. مرگ یونی تأثیری عمیق و غیرقابل انکار بر بنیامین گذاشت. این واقعه نه تنها به او انگیزه داد تا در زمینه مبارزه با فلسطینی ها فعالیت کند، بلکه به نظر بسیاری، بخش جدایی‌ناپذیری از هویت سیاسی و تمرکز او بر امنیت ملی اسرائیل شد. ایدو نتانیاهو، برادر کوچک‌تر، یک پزشک، نویسنده و نمایشنامه‌نویس است که همچنان به خانواده و میراث آن‌ها نزدیک است.

تحصیلات و خدمت نظامی: شکل‌گیری شخصیتی چندوجهی

سال‌های اولیه زندگی بنیامین نتانیاهو بین بیت‌المقدس غربی و ایالات متحده تقسیم شد. او در دوران کودکی و نوجوانی، دو دوره (۱۹۵۶-۵۸ و ۱۹۶۳-۶۷) با خانواده‌اش در آمریکا زندگی کرد و دبیرستان را در فیلادلفیا به پایان رساند. این تجربه دوگانه، آشنایی عمیق او با فرهنگ و زبان انگلیسی را در پی داشت که بعدها در نقش‌های دیپلماتیکش بسیار مؤثر واقع شد.

در سال ۱۹۶۷، تنها دو ماه پس از جنگ شش روزه و در بحبوحه یک دوره پرالتهاب برای اسرائیل، نتانیاهو به کشور بازگشت تا به نیروهای دفاعی اسرائیل (IDF) بپیوندد. این تصمیم، نشان‌دهنده تعهد عمیق او به کشورش بود. او در واحد نیروهای ویژه نخبه “سایرت متکل” خدمت کرد، همان واحدی که برادرش یونی بعدها فرماندهی آن را بر عهده گرفت. نتانیاهو در طول جنگ فرسایش و جنگ یوم کیپور در مأموریت‌های خطرناک و کلیدی شرکت کرد و به درجه سروانی رسید. این تجربیات نظامی، علاوه بر مهارت‌های رهبری و عملیاتی، درک عمیقی از چالش‌های امنیتی اسرائیل به او بخشید که تا به امروز از اصول بنیادین سیاست‌های اوست.

پس از خدمت سربازی، نتانیاهو برای ادامه تحصیل به ایالات متحده بازگشت و مسیری آکادمیک و حرفه‌ای را دنبال کرد که کمتر کسی انتظار آن را از یک سرباز نخبه داشت. او در سال ۱۹۷۵ مدرک کارشناسی علوم (B.Sc.) در معماری را از مؤسسه فناوری ماساچوست (MIT)، یکی از معتبرترین دانشگاه‌های جهان، دریافت کرد. یک سال بعد، در ژوئن ۱۹۷۶، او مدرک کارشناسی ارشد علوم (M.Sc.) در مدیریت بازرگانی را از دانشکده مدیریت اسلون MIT گرفت. علاوه بر این، او در رشته علوم سیاسی در هر دو دانشگاه MIT و هاروارد تحصیل کرد. این ترکیب از تحصیلات در معماری، مدیریت و علوم سیاسی، به نتانیاهو مهارت‌های تحلیلی، استراتژیک و ارتباطی منحصربه‌فردی بخشید که او را برای ورود به دنیای پیچیده سیاست آماده کرد.

زندگی حرفه‌ای پیش از سیاست

پس از فارغ‌التحصیلی از MIT، نتانیاهو وارد دنیای کسب‌وکار شد. از ۱۹۷۶ تا ۱۹۷۸، او به عنوان مشاور در گروه مشاوره بوستون، یک شرکت مشاوره مدیریتی معتبر، کار کرد. این تجربه، بینش‌های ارزشمندی در زمینه اقتصاد و مدیریت به او داد.

اما مسیر حرفه‌ای او به زودی رنگ دیگری به خود گرفت. مرگ دلخراش برادرش یونی در عملیات انتبه، نقطه عطفی در زندگی او بود. این رویداد، نتانیاهو را به سمت فعالیت‌های ضدتروریسم سوق داد. او عمیقاً در حمایت از همکاری‌های بین‌المللی در مبارزه با تروریسم درگیر شد و در سال ۱۹۸۰ مؤسسه مطالعات تروریسم جاناتان را تأسیس و رهبری کرد. این مؤسسه، کنفرانس‌های مهمی را با حضور رهبران سیاسی و امنیتی از سراسر جهان برگزار کرد و نتانیاهو را به یک سخنران و تحلیلگر برجسته در زمینه تروریسم تبدیل کرد. او همچنین کتابی با عنوان “تروریسم: چگونه غرب می‌تواند پیروز شود” (تروریسم: چگونه دموکراسی‌ها می‌توانند دموکراسی‌ها را شکست دهند) نوشت که دیدگاه‌های او را در این زمینه تشریح می‌کرد.

پیش از ورود تمام‌وقت به عرصه دیپلماسی، نتانیاهو مدتی نیز به عنوان مدیر بازاریابی برای صنایع ریم، یک شرکت مبلمان در اورشلیم، کار کرد. این تجربیات متنوع در حوزه‌های مشاوره، امنیت و بازرگانی، به او پایه‌ای محکم برای ورود به دنیای سیاست بخشید.

زندگی شخصی و ازدواج‌ها: نگاهی به پشت صحنه

زندگی شخصی بنیامین نتانیاهو، مانند زندگی سیاسی‌اش، با فراز و نشیب‌هایی همراه بوده است. او در طول زندگی خود سه بار ازدواج کرده است که هر یک از این ازدواج‌ها، بخش‌های متفاوتی از زندگی او را رقم زده‌اند.

• ازدواج اول: میریام هران (متولد وایزمن) اولین ازدواج نتانیاهو با میریام هران (متولد وایزمن) بود. حاصل این ازدواج، دختری به نام نوآ نتانیاهو-روت است. جزئیات زیادی از این ازدواج در دسترس عموم نیست، اما نوآ اولین فرزند نتانیاهو است و زندگی شخصی نسبتاً دور از انظار عمومی دارد.
• ازدواج دوم: فلورکیتز (فلور) کاتز دومین همسر نتانیاهو، فلورکیتز (فلور) کاتز بود که در سال ۱۹۸۲ با او ازدواج کرد. فلور کاتز شهروند بریتانیا بود و گفته می‌شود این ازدواج بیشتر از سر مصلحت‌گرایی (برای تسهیل فعالیت‌های دیپلماتیک نتانیاهو در آمریکا) بوده است. این ازدواج در سال ۱۹۸۴ به پایان رسید و فرزندی از آن حاصل نشد.
• ازدواج سوم: سارا بن آرزی مهم‌ترین و طولانی‌ترین ازدواج نتانیاهو با سارا بن آرزی است که در سال ۱۹۹۱ ازدواج کردند و تا به امروز نیز ادامه دارد. سارا نتانیاهو، یک روان‌شناس تربیتی سابق و مهماندار هواپیما بود. او از همان ابتدا نقش پررنگی در زندگی عمومی و سیاسی همسرش ایفا کرده است و اغلب در کنار او در رویدادهای عمومی ظاهر می‌شود. این ازدواج دارای دو فرزند پسر است:
  • یائیر نتانیاهو: متولد ۱۹۹۱، یائیر در سال‌های اخیر به دلیل اظهارنظرهای جنجالی در شبکه‌های اجتماعی و فعالیت‌های سیاسی‌اش، به چهره‌ای شناخته‌شده تبدیل شده است. او اغلب به عنوان یک فعال سیاسی و پادکستر شناخته می‌شود و دیدگاه‌های تندروانه‌ای دارد که گاهی برای پدرش نیز دردسرساز شده است.
  • آونر نتانیاهو: کوچک‌ترین پسر نتانیاهو، متولد ۱۹۹۴، زندگی خصوصی‌تری نسبت به برادرش دارد. او به مطالعات یهودی و تاریخ علاقه دارد و کمتر در کانون توجه رسانه‌ها قرار می‌گیرد.

زندگی خانوادگی نتانیاهو، به خصوص در سال‌های اخیر، تحت ذره‌بین رسانه‌ها قرار داشته است. سارا نتانیاهو نیز بارها با اتهامات و جنجال‌های مربوط به سوءاستفاده از بودجه دولتی و رفتارهای نامناسب مواجه شده است که این مسائل، بخشی از فشار عمومی بر نخست‌وزیر را تشکیل داده است. با این حال، بنیامین نتانیاهو همیشه از همسر و فرزندانش دفاع کرده و آن‌ها را ستون‌های اصلی زندگی خود دانسته است.

اوج‌گیری سیاسی: از دیپلماسی تا نخست‌وزیری

ورود نتانیاهو به عرصه سیاست رسمی، از طریق کانال‌های دیپلماتیک آغاز شد. از ۱۹۸۲ تا ۱۹۸۴، او به عنوان معاون رئیس مأموریت در سفارت اسرائیل در واشینگتن دی سی خدمت کرد. در این نقش، او توانایی‌های خود را در برقراری ارتباط و ارائه مواضع اسرائیل به مخاطبان آمریکایی نشان داد.

با این حال، اوج فعالیت دیپلماتیک او در دوران سفارتش در سازمان ملل متحد (۱۹۸۴-۱۹۸۸) بود. در این سمت، نتانیاهو به دلیل دفاع شیوا، قوی و بی‌وقفه از آرمان اسرائیل در صحنه بین‌المللی شناخته شد. او با قدرت تمام، روایت اسرائیل را در برابر انتقادات متعدد بین‌المللی بیان می‌کرد و به چهره‌ای آشنا و قابل احترام در محافل دیپلماتیک تبدیل شد. مهارت او در زبان انگلیسی و توانایی سخنوری‌اش، ابزارهایی قدرتمند در این نقش بودند.

در سال ۱۹۸۸، نتانیاهو از دنیای دیپلماسی وارد صحنه سیاست داخلی اسرائیل شد و به عنوان عضوی از حزب لیکود به دوازدهمین کنست (پارلمان اسرائیل) انتخاب شد. او به سرعت در رده‌های حزبی بالا رفت و به ترتیب به عنوان معاون وزیر امور خارجه (۱۹۸۸-۱۹۹۱) و سپس معاون وزیر در دفتر نخست‌وزیر (۱۹۹۱-۱۹۹۲) خدمت کرد. در این دوران، او نقش سخنگوی اصلی اسرائیل در کنفرانس صلح مادرید را بر عهده داشت که نشان‌دهنده اعتماد رهبری به توانایی‌های ارتباطی او بود.

نقطه عطف سیاسی او در سال ۱۹۹۳ رخ داد، زمانی که او به عنوان رئیس حزب لیکود انتخاب شد. این پیروزی، او را به نامزد اصلی حزب برای نخست‌وزیری تبدیل کرد.

دوره‌های نخست‌وزیری: امنیت، اقتصاد و سیاست‌های پیچیده

اولین دوره نخست‌وزیری (۱۹۹۶-۱۹۹۹): نتانیاهو در سال ۱۹۹۶، به عنوان اولین نخست‌وزیر اسرائیل که مستقیماً انتخاب شد، به قدرت رسید. این دوره با چالش‌های بزرگی در روند صلح خاورمیانه همراه بود. با وجود اینکه او در ابتدا نسبت به روند صلح اسلو که توسط دولت قبلی آغاز شده بود، تردیدهایی داشت، اما مجبور به تعامل با سازمان آزادی‌بخش فلسطین شد. او با یاسر عرفات دیدار کرد و دولت او پروتکل الخلیل (۱۹۹۷) و یادداشت وای ریور (۱۹۹۸) را امضا کرد که گام‌هایی در جهت اجرای توافقنامه‌های صلح بودند، هرچند با مشکلات زیادی همراه بودند. نتانیاهو در این دوره بر تقویت امنیت اسرائیل و حفظ وحدت اورشلیم تأکید داشت.

پس از شکست در انتخابات ۱۹۹۹، نتانیاهو برای مدتی از کانون توجهات سیاسی فاصله گرفت و در بخش خصوصی به عنوان مشاور برای شرکت‌های با تکنولوژی بالا فعالیت کرد و به یک سخنران عمومی پرطرفدار تبدیل شد.

بازگشت به کابینه و وزارت دارایی (۲۰۰۲-۲۰۰۵): او در سال ۲۰۰۲ دوباره وارد سیاست شد و به عنوان وزیر امور خارجه (۲۰۰۲-۲۰۰۳) و سپس وزیر دارایی (۲۰۰۳-۲۰۰۵) در دولت آریل شارون خدمت کرد. دوره وزارت دارایی او از مهم‌ترین فصول زندگی حرفه‌ای اوست. نتانیاهو اصلاحات اقتصادی گسترده‌ای را اجرا کرد که شامل خصوصی‌سازی، کاهش هزینه‌های دولت و اصلاحات مالیاتی بود. این اصلاحات، با هدف تقویت اقتصاد اسرائیل و کاهش بدهی‌های دولتی انجام شد و بسیاری از ناظران آن‌ها را در موفقیت اقتصادی بعدی اسرائیل مؤثر می‌دانند. او از سیاست‌های لیبرال و بازار آزاد حمایت می‌کرد.

رهبر مخالفان (۲۰۰۵-۲۰۰۹): پس از خروج از دولت شارون بر سر طرح خروج از غزه، او دوباره به عنوان رئیس لیکود و رهبر مخالفان فعالیت کرد. در این دوره، او به انتقاد شدید از سیاست‌های صلح و امنیتی دولت‌های وقت پرداخت و بر لزوم موضعی قوی‌تر در برابر تهدیدات منطقه‌ای تأکید داشت.

دومین، سومین و چهارمین دوره نخست‌وزیری (۲۰۰۹-۲۰۲۱): نتانیاهو در سال ۲۰۰۹ به نخست‌وزیری بازگشت و برای ۱۲ سال متوالی در این سمت باقی ماند که او را به طولانی‌ترین نخست‌وزیر تاریخ اسرائیل تبدیل کرد. این دوران با چالش‌های متعددی همراه بود:

• پرونده هسته‌ای ایران: نتانیاهو به سرسخت‌ترین منتقد برنامه هسته‌ای ایران در جهان تبدیل شد و خواستار تحریم‌های شدیدتر و رویکردی قاطعانه برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای بود. او در این زمینه به طور مستقیم با دولت‌های آمریکا، به ویژه دولت اوباما، درگیری‌های علنی داشت.
• درگیری با فلسطینیان: درگیری‌ها در نوار غزه (جنگ‌های ۲۰۰۸-۲۰۰۹، ۲۰۱۲، ۲۰۱۴ و ۲۰۲۱) و کرانه باختری ادامه یافت. او بر حفظ شهرک‌سازی‌ها و رد راه‌حل دو دولتی در شرایطی که امنیت اسرائیل تضمین نشود، تأکید داشت.
• روابط منطقه‌ای و توافقات آبراهام: یکی از دستاوردهای مهم دوره او، امضای توافقات آبراهام در سال ۲۰۲۰ بود که به عادی‌سازی روابط اسرائیل با چندین کشور عربی (امارات متحده عربی، بحرین، سودان و مراکش) منجر شد. این توافقات، یک تغییر پارادایم در سیاست خارجی اسرائیل و روابط منطقه‌ای بود.
• اقتصاد و فناوری: با وجود بحران‌های امنیتی، اقتصاد اسرائیل در دوره او رشد قابل توجهی داشت و این کشور به یک مرکز جهانی برای شرکت‌های فناوری پیشرفته (استارت‌آپ‌ها) تبدیل شد. نتانیاهو اغلب بر این دستاوردهای اقتصادی تأکید می‌کرد.
• اتهامات فساد: در طول این دوره‌ها، نتانیاهو با اتهامات فساد گسترده‌ای از جمله رشوه، کلاهبرداری و سوءاستفاده از اعتماد عمومی مواجه شد که منجر به چندین پرونده قضایی علیه او شد. این پرونده‌ها، زندگی سیاسی او را به شدت تحت تأثیر قرار داده و به اعتراضات گسترده‌ای در اسرائیل دامن زد.

دوره کنونی نخست‌وزیری (۲۰۲۲-تاکنون): پس از دوره‌ای کوتاه در اپوزیسیون، نتانیاهو در دسامبر ۲۰۲۲ در رأس یک ائتلاف راست‌گرا و مذهبی، بار دیگر به نخست‌وزیری بازگشت. این دوره جدید با چالش‌های داخلی و خارجی بی‌سابقه‌ای آغاز شد، به ویژه تلاش برای اصلاحات قضایی که منجر به اعتراضات گسترده و بی‌سابقه‌ای در داخل اسرائیل شد و جامعه را به شدت دوپاره کرد.