سامانه ثنا: تاریخ درج، مبنای قانونی محاسبه مواعد در ابلاغ الکترونیک قضایی
تهران – اول فارسی : با گسترش روزافزون استفاده از سامانه ثنا (سامانه ابلاغ الکترونیک قضایی) در فرآیند دادرسی، یکی از چالش‌های اصلی که همواره مطرح بوده، تعیین تاریخ دقیق ابلاغ است. این مسئله که آیا تاریخ ابلاغ، همان تاریخ مشاهده در سامانه است یا تاریخ درج و وصول آن در حساب کاربری، نه تنها از اهمیت حقوقی بالایی برخوردار است بلکه مستقیماً بر مواعید قانونی، اعتبار تصمیمات قضایی و حق اعتراض یا واخواهی تأثیر می‌گذارد.
پرویز اکبری، قاضی بازنشسته و مدرس دانشگاه، در یادداشتی تحلیلی به این پرسش کلیدی پاسخ داده و با استناد به نظریات اداره حقوقی قوه قضاییه، رویه قضایی و مثال‌های کاربردی، شفاف‌سازی کرده است.
مبنای قانونی: تاریخ درج در حساب کاربری
بر اساس نظریه‌های مشورتی متعدد اداره کل حقوقی قوه قضاییه، تاریخ ابلاغ در سامانه ثنا، همان تاریخ درج ابلاغیه در حساب کاربری مخاطب است، نه تاریخ مشاهده آن. این بدان معناست که به محض قرار گرفتن ابلاغیه در “بخش ابلاغیه‌های جدید” در حساب کاربری فرد، از نظر قانونی ابلاغ انجام شده تلقی می‌شود؛ حتی اگر شخص هرگز وارد سامانه نشده و آن را نخوانده باشد.
مستندات قانونی این اصل شامل موارد زیر است:
- ماده ۱ آیین‌نامه نحوه ابلاغ اوراق قضایی الکترونیکی (مصوب ۱۳۹۵): “ابلاغ الکترونیکی، ابلاغی است که از طریق درج در سامانه به حساب کاربری شخص ابلاغ‌شونده ارسال می‌گردد.”
- ماده ۱۸ همان آیین‌نامه: “ابلاغ از زمان درج در سامانه، تحقق‌یافته تلقی می‌گردد و مبدأ محاسبه مواعد قانونی خواهد بود.”
- نظریه مشورتی شماره ۷/۱۴۰۰/۴۳۵ مورخ ۱۴۰۰/۰۵/۱۰ اداره کل حقوقی قوه قضاییه: “تاریخ درج ابلاغ در سامانه، تاریخ تحقق ابلاغ است و تاریخ مشاهده مؤثر در آن نیست.” این نظریه تصریح می‌کند که ملاک ابلاغ الکترونیکی، وصول الکترونیکی اوراق قضایی به حساب کاربری مخاطب است و ارسال پیامک به تلفن همراه صرفاً جهت اطلاع‌رسانی بوده و ملاک ابلاغ نیست.
رویه قضایی و مثال کاربردی
در عمل، بسیاری از دادگاه‌ها با استناد به تاریخ درج ابلاغیه در سامانه، مهلت اعتراض یا تجدیدنظر را محاسبه می‌کنند. دفاعیه‌هایی که به استناد “عدم مشاهده” تنظیم شده‌اند، معمولاً پذیرفته نمی‌شوند، مگر در موارد خاص مانند عدم دسترسی اثبات‌شده به اینترنت یا سامانه.
به عنوان مثال: اگر رأیی در تاریخ ۱ تیر ۱۴۰۴ در سامانه ثنا درج شود و مخاطب تا ۵ تیر آن را مشاهده نکند، مهلت ۲۰ روزه تجدیدنظر از ۱ تیر آغاز می‌شود و در ۲۰ تیر به پایان می‌رسد. ادعای “تازه متوجه شدن” در ۲۲ تیر، مسموع نخواهد بود، مگر اینکه عذر موجه اثبات شود.
تأثیر مشاهده و پیامک‌های اطلاع‌رسانی
هرچند مشاهده ابلاغیه، مبنای شروع مواعد قانونی نیست، اما می‌تواند در مواردی دیگر آثار حقوقی داشته باشد؛ از جمله:
- ممکن است مبنای حضوری شدن رأی تلقی شود.
- در برخی موارد، علم و آگاهی خوانده یا محکوم‌علیه را اثبات می‌کند.
- در شکایت از آرای غیابی، عدم مشاهده ممکن است مبنای واخواهی واقع شود، اما مانع از شروع مهلت قانونی نیست.
شایان ذکر است که پیامک‌های ارسالی از سامانه ثنا صرفاً جنبه اطلاع‌رسانی دارند و از نظر قانونی تأثیری بر تاریخ ابلاغ ندارند. بنابراین، عدم دریافت یا مشاهده پیامک نمی‌تواند دلیلی برای بی‌خبری از ابلاغیه تلقی شود.
نتیجه‌گیری: ضرورت آگاهی از قواعد دیجیتال قضایی
در نظام قضایی دیجیتال، اصل بر فرض اطلاع مخاطب از مفاد ابلاغیه الکترونیکی است. بنابراین، تاریخ درج در سامانه ثنا، تاریخ ابلاغ است و تاریخ مشاهده صرفاً قرینه‌ای برای آگاهی واقعی، نه مبدأ مهلت قانونی. آگاهی وکلا، قضات و اصحاب دعوا از این منطق حقوقی برای جلوگیری از تضییع حقوق یا انقضای مهلت قانونی، ضروری است.
بیشتر بخوانید :
عضو کانال تلگرام اول فارسی شوید
عضو کانال واتساپ اول فارسی شوید
