کلاهبرداری مثلثی: دام فریب در فضای آنلاین که پول و کالای شما را به تاراج می‌برد!
در این نوع کلاهبرداری، کلاهبردار نقش یک واسطه فریبکار را ایفا می‌کند و هر دو طرف معامله (خریدار و فروشنده) را به صورت جداگانه فریب می‌دهد
هوشنگ جهانبخش : با پیشرفت تکنولوژی و گسترش فضای مجازی، انواع جدیدی از کلاهبرداری‌ها نیز ظهور کرده‌اند که “کلاهبرداری مثلثی” یکی از پیچیده‌ترین و رایج‌ترین آن‌هاست. این نوع کلاهبرداری به دلیل درگیر کردن سه طرف اصلی و پیچیدگی شیوه عمل، شناسایی و مقابله با آن را دشوارتر می‌سازد. در این مقاله اول فارسی به بررسی کلاهبرداری، انواع آن به ویژه کلاهبرداری مثلثی، مثال‌ها و ترفندهای مقابله با آن می‌پردازیم.
کلاهبرداری چیست؟
کلاهبرداری به طور کلی عبارت است از هرگونه اقدام عمدی و فریبکارانه به منظور کسب منافع نامشروع و غیرقانونی یا محروم کردن قربانی از حقوق قانونی خود. در واقع، در کلاهبرداری، فرد کلاهبردار با استفاده از حیله، تقلب، تظاهر به داشتن شرکت‌ها یا اعتبارات موهوم، امیدوار کردن به امور غیرواقعی یا ترساندن از حوادث و پیشامدهای غیرواقعی، قربانی را فریب می‌دهد تا مال یا وجهی را از او به دست آورد.
ویژگی اصلی کلاهبرداری این است که قربانی خود با میل و رضایت خود (البته تحت فریب) مالش را در اختیار کلاهبردار قرار می‌دهد. این تفاوت اصلی کلاهبرداری با سرقت است که در سرقت، مال بدون رضایت مالک به تصرف سارق در می‌آید.
انواع کلاهبرداری (به طور کلی):
کلاهبرداری می‌تواند اشکال بسیار متنوعی داشته باشد که برخی از رایج‌ترین آنها عبارتند از:
- کلاهبرداری تلفنی: شامل تماس‌هایی که با ادعای برنده شدن در قرعه‌کشی، نیاز به کمک مالی فوری یا ارائه خدمات دولتی، از افراد اطلاعات بانکی یا وجه دریافت می‌کنند.
- کلاهبرداری پیامکی (فیشینگ پیامکی): ارسال پیامک‌های حاوی لینک‌های مخرب (مثلاً لینک ثبت نام یارانه، سهام عدالت، ابلاغیه قضایی و…) که با کلیک بر روی آنها، اطلاعات بانکی یا شخصی افراد به سرقت می‌رود.
- کلاهبرداری اینترنتی (فیشینگ و اسکیمینگ): شامل ایجاد صفحات جعلی بانک یا درگاه‌های پرداخت، وب‌سایت‌های خرید و فروش جعلی، و اپلیکیشن‌های مخرب برای سرقت اطلاعات حساب بانکی یا کارت.
- کلاهبرداری پانزی و هرمی: طرح‌هایی که با وعده سودهای کلان و غیرمنطقی، افراد را به سرمایه‌گذاری ترغیب می‌کنند و سود سرمایه‌گذاران قدیمی را از پول سرمایه‌گذاران جدید پرداخت می‌کنند. این طرح‌ها در نهایت فرو می‌ریزند.
- کلاهبرداری‌های مربوط به استخدام و کاریابی: وعده استخدام با درآمد بالا در قبال دریافت وجه یا اطلاعات شخصی.
- کلاهبرداری در معاملات املاک و خودرو: فروش مال غیر، ارائه اسناد جعلی، یا معامله با قیمت‌های غیرواقعی.
- کلاهبرداری عاطفی: سوءاستفاده از احساسات افراد، به ویژه در فضای مجازی، با هدف اخاذی مالی.
کلاهبرداری مثلثی: پیچیدگی در فریب سه ضلع
کلاهبرداری مثلثی یکی از پیچیده‌ترین انواع کلاهبرداری است که به دلیل حضور سه طرف اصلی (کلاهبردار، خریدار واقعی و فروشنده واقعی) و ایجاد یک چرخه فریب، “مثلثی” نامیده می‌شود. این جرم بیشتر در فضای پلتفرم‌های آنلاین خرید و فروش، سایت‌های آگهی و اپلیکیشن‌های تجارت الکترونیک رخ می‌دهد.
شیوه کار کلاهبرداری مثلثی:
در این نوع کلاهبرداری، کلاهبردار نقش یک واسطه فریبکار را ایفا می‌کند و هر دو طرف معامله (خریدار و فروشنده) را به صورت جداگانه فریب می‌دهد:
- قدم اول: کلاهبردار به عنوان فروشنده جعلی ظاهر می‌شود.
- کلاهبردار یک آگهی فروش کالای واقعی (مثلاً گوشی موبایل، کنسول بازی، یا هر کالای پرطرفدار دیگر) را از یک فروشنده واقعی کپی کرده و عیناً در پلتفرم‌های دیگر یا با حساب کاربری جعلی خود منتشر می‌کند. معمولاً قیمت کالا را کمی پایین‌تر از قیمت بازار یا به صورت “زیر قیمت” اعلام می‌کند تا توجه خریداران را جلب کند.
- قدم دوم: فریب خریدار واقعی.
- یک خریدار واقعی که قصد خرید آن کالا را دارد، با آگهی جعلی کلاهبردار تماس می‌گیرد.
- کلاهبردار با خریدار وارد مذاکره می‌شود و او را به خرید متقاعد می‌کند.
- هنگام پرداخت وجه، کلاهبردار با بهانه‌هایی نظیر “مشکل در حساب بانکی من”، “کارتخوانم خراب است”، یا “پول باید به حساب همکارم واریز شود”، شماره حساب فروشنده واقعی (نه خودش) را به خریدار می‌دهد.
- خریدار واقعی که تصور می‌کند با فروشنده واقعی در حال معامله است، مبلغ مورد نظر را به حساب فروشنده واقعی واریز می‌کند و فیش واریز را برای کلاهبردار ارسال می‌کند.
- قدم سوم: فریب فروشنده واقعی.
- همزمان با این فرآیند، کلاهبردار با فروشنده واقعی کالای آگهی شده نیز ارتباط برقرار می‌کند، اما این بار در نقش خریدار ظاهر می‌شود.
- کلاهبردار، فیش واریزی که از خریدار واقعی دریافت کرده بود را به عنوان رسید پرداخت خود برای فروشنده واقعی ارسال می‌کند.
- فروشنده واقعی که می‌بیند مبلغ به حسابش واریز شده و فیش پرداخت نیز ارائه شده است، گمان می‌کند کلاهبردار خریدار واقعی است.
- در نتیجه، فروشنده کالا را برای آدرس و نامی که کلاهبردار داده است (به نام خودش یا یک آدرس جعلی دیگر) ارسال می‌کند.
نتیجه نهایی کلاهبرداری مثلثی:
- خریدار واقعی: پول را پرداخت کرده اما هیچ کالایی دریافت نمی‌کند.
- فروشنده واقعی: کالایش را تحویل داده اما به اشتباه به کلاهبردار، و پول آن را از خریدار واقعی دریافت کرده است، در حالی که نمی‌داند خریدار واقعی کیست.
- کلاهبردار: هم پول را از خریدار واقعی به دست آورده (به واسطه دریافت کالا از فروشنده واقعی) و هم کالا را بدون پرداخت هیچ وجهی برای خودش تصاحب کرده است. در این سناریو، پول در حساب فروشنده واقعی است و کالا در دست کلاهبردار.
مثال‌های رایج از کلاهبرداری مثلثی:
- خرید و فروش گوشی موبایل یا لپ‌تاپ در سایت‌های آگهی (دیوار، شیپور و مشابه): این سناریو از رایج‌ترین موارد کلاهبرداری مثلثی است. کلاهبردار آگهی گوشی را کپی می‌کند، خریدار را فریب می‌دهد تا پول را به حساب فروشنده اصلی واریز کند، سپس فیش را به فروشنده اصلی نشان داده و گوشی را دریافت می‌کند.
- خرید و فروش ارزهای دیجیتال: کلاهبردار با قیمت‌های وسوسه‌انگیز، خریداران را به واریز وجه به کیف پول فردی دیگر (فروشنده واقعی) ترغیب می‌کند و سپس با ارائه مدرک واریز، ارز دیجیتال را از فروشنده واقعی به کیف پول خود منتقل می‌کند.
- رزرو اقامتگاه یا بلیط: کلاهبردار آگهی رزرو ویلا یا بلیط هواپیما/قطار را کپی می‌کند، از خریدار واقعی پول دریافت می‌کند و سپس با فیش واریزی خریدار، به نام خودش اقامتگاه یا بلیط را از صاحب اصلی رزرو می‌کند و مدارک را به خریدار اصلی نمی‌دهد.
ترفندهای مقابله با کلاهبرداری مثلثی (و سایر کلاهبرداری‌های آنلاین):
برای اینکه قربانی کلاهبرداری مثلثی و سایر شیوه‌های کلاهبرداری در فضای مجازی نشویم، باید هوشیاری و دقت بالایی داشته باشیم:
الف) برای خریداران:
- احراز هویت فروشنده:
- عدم پرداخت به حساب شخص ثالث: هرگز به حسابی که متعلق به فروشنده اصلی نیست، وجهی واریز نکنید. نام صاحب حساب بانکی باید با نام فروشنده (فردی که با او در ارتباط هستید) مطابقت داشته باشد. اگر فروشنده بهانه‌هایی مانند “حساب من مشکل دارد”، “حساب دوستم است” یا “حساب پدرم است” آورد، به شدت مشکوک شوید.
- بررسی مدارک شناسایی: درخواست کنید مدارک هویتی فروشنده (کارت ملی، کارت بانکی) را مشاهده کنید و اطمینان حاصل کنید که با نام صاحب حساب بانکی مطابقت دارد.
- تماس تصویری و مکالمه تلفنی: سعی کنید با فروشنده تماس تصویری یا صوتی برقرار کنید. کلاهبرداران معمولاً از مکالمه صوتی یا تصویری خودداری می‌کنند.
- مراجعه حضوری و معامله رو در رو: بهترین و امن‌ترین راه، معامله حضوری و بررسی کالا پیش از پرداخت وجه است. این روش احتمال کلاهبرداری را به حداقل می‌رساند.
- بررسی آگهی و قیمت:
- قیمت‌های غیرمنطقی: به آگهی‌هایی که قیمت‌های بسیار پایین‌تر از حد معمول بازار دارند (به اصطلاح “زیر قیمت”)، مشکوک شوید. این یکی از طعمه‌های اصلی کلاهبرداران است.
- بررسی صحت آگهی: مشخصات کالا در آگهی را با دقت بررسی کنید و اگر شک داشتید، از فروشنده درخواست جزئیات بیشتر، عکس‌های با زاویه‌های مختلف یا ویدئو کنید.
- آگهی‌های تکراری: اگر آگهی را در پلتفرم‌های مختلف با جزئیات یکسان اما فروشندگان متفاوت دیدید، به شدت مشکوک شوید. کلاهبرداران معمولاً آگهی‌های دیگران را کپی می‌کنند.
- پرهیز از بیعانه و پیش‌پرداخت بی‌دلیل:
- جز در موارد کاملاً مطمئن و با احراز هویت کامل فروشنده، از پرداخت بیعانه یا پیش‌پرداخت خودداری کنید. کلاهبرداران معمولاً با اصرار بر دریافت بیعانه، قصد فریب شما را دارند.
- استفاده از پلتفرم‌های امن و دارای سیستم امانی:
- در صورت امکان، از پلتفرم‌های خرید و فروش استفاده کنید که دارای سیستم “پرداخت امن” یا “پرداخت امانی” هستند. در این سیستم‌ها، پول تا زمان دریافت کالا توسط خریدار و تایید او، نزد پلتفرم باقی می‌ماند و پس از تایید، به حساب فروشنده واریز می‌شود.
- عدم اعتماد به لینک‌ها و پیامک‌های ناشناس:
- هرگز روی لینک‌هایی که از طریق پیامک یا پیام‌رسان‌های ناشناس برایتان ارسال می‌شود، کلیک نکنید، حتی اگر به نظر برسد از طرف پلیس، بانک یا نهادهای دولتی است. اینها معمولاً لینک‌های فیشینگ هستند.
ب) برای فروشندگان:
- بررسی دقیق واریزی:
- احراز هویت واریزکننده: نام واریزکننده وجه را با نام خریدار (فردی که با او در ارتباط هستید) تطبیق دهید. اگر نام‌ها متفاوت بود، به شدت مشکوک شوید و از تحویل کالا خودداری کنید.
- بررسی صحت فیش واریزی: تنها به تصویر فیش واریزی اکتفا نکنید. حتماً از طریق پیامک بانک یا اپلیکیشن بانکی خود، از صحت واریز و مبلغ آن اطمینان حاصل کنید. بسیاری از کلاهبرداران از فیش‌های جعلی یا اسکرین‌شات‌های ویرایش شده استفاده می‌کنند.
- تطبیق زمان واریز: زمان واریز مبلغ را با زمان اعلام شده توسط خریدار تطبیق دهید.
- عدم تحویل کالا قبل از اطمینان کامل از واریز:
- هرگز کالا را قبل از اینکه مبلغ به طور قطعی به حساب شما واریز شده و توسط شما تایید شده باشد، تحویل ندهید.
- عدم اعتماد به واسطه‌ها:
- با فردی که مستقیماً قصد خرید از شما را دارد، معامله کنید و از هرگونه واسطه‌گری یا معرفی شخص ثالث به عنوان پرداخت‌کننده یا دریافت‌کننده وجه خودداری کنید.
- مستندسازی مکالمات و اطلاعات:
- مکالمات، پیام‌ها، و اطلاعات تماس طرف مقابل (چه خریدار و چه واریزکننده) را مستند کنید. در صورت بروز مشکل، این اطلاعات برای پیگیری قضایی مفید خواهد بود.
ج) توصیه‌های عمومی برای همه کاربران فضای مجازی:
- افزایش آگاهی: با جدیدترین شیوه‌های کلاهبرداری آشنا شوید و اخبار مربوط به جرائم سایبری را دنبال کنید.
- استفاده از رمزهای عبور قوی و احراز هویت دو مرحله‌ای: برای حساب‌های کاربری خود در پلتفرم‌های مختلف، رمزهای عبور پیچیده انتخاب کنید و قابلیت احراز هویت دو مرحله‌ای را فعال کنید.
- نصب آنتی‌ویروس معتبر: از نرم‌افزارهای امنیتی معتبر بر روی دستگاه‌های خود استفاده کنید.
- عدم اعتماد بی‌جا: در فضای مجازی، به سادگی به افراد ناشناس اعتماد نکنید. همیشه با احتیاط و با در نظر گرفتن احتمال کلاهبرداری وارد معامله شوید.
- گزارش موارد مشکوک: در صورت مواجهه با هرگونه مورد مشکوک، آن را به پلیس فتا یا پشتیبانی پلتفرم مربوطه گزارش دهید.
- آگاهی از قوانین: با قوانین مربوط به کلاهبرداری و جرائم رایانه‌ای در کشور خود آشنا باشید.
جمع‌بندی:
کلاهبرداری مثلثی یک دام هوشمندانه است که با سوءاستفاده از اعتماد و ناآگاهی کاربران در فضای مجازی، به سرعت گسترش یافته است. با درک دقیق نحوه عملکرد این کلاهبرداری و به‌کارگیری ترفندهای پیشگیرانه، می‌توانیم ریسک قربانی شدن خود و عزیزانمان را به حداقل برسانیم. هوشیاری، دقت، و عدم اعتماد بی‌جا کلید اصلی مقابله با این تهدیدات در دنیای دیجیتال امروز است. در صورت بروز هرگونه مشکل، بلافاصله با پلیس فتا تماس بگیرید و موضوع را گزارش دهید.
بیشتر بخوانید :
عضو کانال تلگرام اول فارسی شوید
عضو کانال واتساپ اول فارسی شوید
